ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΗΜΟΥ

Ο Άγιος Αθανάσιος βρίσκεται 3χλμ βορειοανατολικά της Λεμεσού κτισμένος σε μικρή κοιλάδα με λόφους, σε τοποθεσία ανοικτή με θέα τη θάλασσα και αγγίζοντας τη θάλασσα.

Το όνομα του πήρε από τον πολιούχο Άγιο της Κοινότητας, τον Άγιο Αθανάσιο.

Οι ρίζες των κατοίκων του ξεκινούν από την ύστερη εποχή του χαλκού όπως καταμαρτυρούν αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή.

Στις αρχές και μέχρι τα μέσα του αιώνα μας ήταν μια μικρή αγροτική κοινότητα που εξελίχθηκε σε μικρό χωριό με πληθυσμό 400 κατοίκους. Το 1974, μετά την τούρκικη εισβολή, ο πληθυσμός του δήμου υπερδιπλασιάστηκε με την ανέγερση στην περιοχή δύο προσφυγικών οικισμών που φιλοξενούν περί τις 6000 πρόσφυγες οι περισσότεροι από τους οποίους οικογένειες αγνοουμένων και δίκαια χαρακτηρίζεται ο Άγιος Αθανάσιος και «Πρωτεύουσα των προσφύγων».

Την ίδια χρονιά ανακηρύχθηκε σε περιοχή Συμβουλίου Βελτιώσεως και το Μάιο του 1986 μετά από δημοψήφισμα μετατράπηκε σε Δήμο προσδίδοντας έτσι στην τότε τοπική Αρχή αναβαθμισμένο ρόλο αυτοδιοίκησης. Σήμερα οι κάτοικοι του αριθμούν 15.000 περίπου και θωρείται από τις πλέον αναπτυσσόμενες περιοχές της Λεμεσού όπου όλο και περισσότερος κόσμος προτιμά να κατοικήσει.

Ο Άγιος Αθανάσιος είναι μια σύνθετη περιοχή όπου το παλαιό συνυπάρχει με το σύγχρονο, το αστικό με το αγροτικό, το βιομηχανικό με το εκπαιδευτικό. Είναι μια μικρή αναπτυσσόμενη πόλη, που συνδυάζει τα πλεονεκτήματα του παλιού παραδοσιακού χωριού και τις ανέσεις μιας σύγχρονης πόλης. Υπάρχει ζωντανός ο παλιός πυρήνας του χωριού και δίπλα του υπάρχουν οι νέες συνοικίες και γειτονιές. Στη νοτιοανατολική παραλιακή περιοχή του βρίσκονται ξενοδοχεία, τουριστικά διαμερίσματα, τουριστικές και άλλες επιχειρήσεις, υπηρεσίες και καταστήματα. Στα όρια του δήμου βρίσκεται επίσης Βιομηχανική Περιοχή με κύριους τομείς τη μεταποίηση και την ελαφρά βιομηχανία.

Η περιοχή, θα πρέπει να τονιστεί ότι είχε πλούσια αποθέματα πέτρας, γνωστής ως «ματσαγγάνας» η οποία χρησιμοποιήθηκε για το κτίσιμο της περιοχής, αλλά και λατομεία κυρίως για παραγωγή ασβέστη, μεγάλες ορεινές και πεδινές εκτάσεις γης όπου αναπτύχθηκε η εμπορία χαρουπιών κάποτε, αλλά και με πολλά βοσκοτόπια και μάντρες για την παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων, που μετατράπηκαν σε εκτάσεις οικιστικής και βιομηχανικής γης μετά το 1974. Η παρουσία τόσων πολλών αλωνιών στην περιοχή του Αγίου Αθανασίου, δείχνει την μεγάλη αγροτική παραγωγή που είχε αναπτυχθεί στην περιοχή.

Η παρουσία της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου (και Κυρίλλου) από τον 17ο αιώνα δείχνει ότι η περιοχή είχε συνεχή παρουσία ανθρώπων από τότε μέχρι σήμερα χωρίς διακοπή. Η παρουσία του μοναστηριού της Παναγίας Σφαλαγγιώτισσας, με γραπτές μαρτυρίες για την ύπαρξή του από το 1574 καθώς και των εξωκκλησιών, δείχνει ότι η περιοχή ήταν ασφαλής περιοχή για τους λατρευτικούς σκοπούς των ανθρώπων.

Εκκλησίες στον Άγιο Αθανάσιο: Ιερά Μονή Παναγίας Σφαλαγγιωτίσσης (1574), Παρεκκλήσι Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου (1600), Ιερός Ναός Αγίου Μηνά (1900), Εκκλησία Αγίου Γεωργίου Φραγκούδη (1990), Εκκλησία Αγίου Κοσμά του Αιτωλού (2011), Εκκλησία Αγίου Στυλιανού στον προσφυγικό οικισμό Λινόπετρας (1993), Iερός Ναός Αποστόλου Λουκά, Αγίας Μαρίνας και Αγίου Θύρσου (2006) στον προσφυγικό οικισμό Αγίου Αθανασίου, Κοπτικός Ορθόδοξος Ναός (2000).

Σταθμοί και σημεία αναφοράς στην 30χρονη ιστορία του δήμου αποτελούν:

• Η ανέγερση του Δημοτικού Μεγάρου το 1995 στο οποίο συστεγάζεται στον α’ όροφο του Αίθουσα Πολιτιστικών Εκδηλώσεων για 450 περίπου άτομα και εξυπηρετεί τη μείζονα πόλη της Λεμεσού. Το όλο κτήριο αποτελεί δείγμα σύγχρονης υποδομής στον δήμο.
• Το Πολιτιστικό Κέντρο του δήμου, το παλαιό δημοτικό σχολείο του άλλοτε χωριού, ένα παραδοσιακό πετρόκτιστο κτίσμα 100 και πλέον χρόνων το οποίο αποκαταστάθηκε και χρησιμοποιείται σήμερα ποικιλοτρόπως (πολιτιστικά δρώμενα, πολιτικοί γάμοι, κ.ά.)
• Η Ανάπλαση της Κεντρικής Πλατείας του δήμου μπροστά από το Δημοτικό Μέγαρο που ολοκληρώθηκε σε τρεις φάσεις. Ένα μεγαλεπίβολο πολεοδομικό έργο που περιλάμβανε τη δημιουργία παρακαμπτηρίου δρόμου με υπόγειο και ισόγειο χώρο στάθμευσης στην α΄ φάση, τη διαμόρφωση της πλατείας αυτής καθαυτής και τη δημιουργία παιδοτόπου, χώρων στάθμευσης, χώρων πρασίνου και περίπτερο εντός της πλατείας στη β΄ φάση και την αναβάθμιση των κτηρίων της στον περιβάλλοντα χώρο στην γ’ φάση, με χρήσεις Δημοτικής Βιβλιοθήκης, Καφεστιατορίου, Αιθουσών εκμάθησης ηλεκτρονικών υπολογιστών, κ.ά.
• Το Δημοτικό Μουσείο Ζωντανής Ιστορίας Αγίου Αθανασίου – Μουσείο «ΣΠΕ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ». Πρόκειται για το αρχοντικό της οικογένειας Σωφρονίου, το μεγαλύτερο ίσως σύμπλεγμα οικοδομημάτων εντός του παραδοσιακού πυρήνα του πάλαι ποτέ χωριού Αγίου Αθανασίου και σε απόσταση 80 μόλις μέτρων από την κεντρική πλατεία του δήμου, που αγοράστηκε και αποκαταστάθηκε με τη σημαντικότατη οικονομική συμβολή του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού στο στάδιο συγχώνευσης της ΣΠΕ Αγίου Αθανασίου το 2008 από τον μεγάλο αυτό οικονομικό οργανισμό. Μέρος του οικοδομήματος αποτέλεσε τη στέγη της ΣΠΕ από της ίδρυσης της το 1929 μέχρι και το 1977, ενώ να σημειωθεί πως ο ιδιοκτήτης του οικοδομήματος, Γεώργιος Σωφρονίου, διετέλεσε και Γραμματέας της ΣΠΕ για σειρά ετών.

Προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω, το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού, θέλοντας να προβάλει και να διαφυλάξει για τις επόμενες γενιές την ιστορία και την συνεισφορά της ΣΠΕ Αγίου Αθανασίου, αποφάσισε να συμβάλει στη δημιουργία μιας αίθουσας, στο Λαογραφικό Μουσείο του Δήμου Αγίου Αθανασίου, που θα είναι εξολοκλήρου αφιερωμένη στη ΣΠΕ Αγίου Αθανασίου. Την αίθουσα θα κοσμήσει μουσειολογικά αυθεντικό ιστορικό υλικό από το αρχείο της ΣΠΕ Αγίου Αθανασίου, που φυλάσσει το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού.

• ΣΠΕ Αγίου Αθανασίου (1929 – 2009)
  Το έτος 1929 αποτελεί ορόσημο για την κοινότητα του Αγίου Αθανασίου. Δώδεκα πρωτοπόροι κάτοικοι του πήραν τη χρονιά εκείνη την ιστορική απόφαση να ιδρύσουν τη «Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία Αγίου Αθανασίου», που έμελλε να αλλάξει την οικονομική ιστορία και ανάπτυξη της κοινότητας, της οποίας αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι για ογδόντα συναπτά έτη.

Η ΣΠΕ Αγίου Αθανασίου επιτέλεσε σπουδαίο έργο, συμβάλλοντας στην εδραίωση και ανάπτυξη του Συνεργατικού Κινήματος και στην βοήθεια των μελών της σε δύσκολες εποχές αποικιοκρατικής κατοχής και πρωτόγονων κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, ειδικά για τα ασθενέστερα οικονομικά στρώματα και κυρίως για τον κόσμο της υπαίθρου, που μαστίζονταν από την φτώχεια και την τοκογλυφία.

Πιστή στις αρχές των ιδεωδών του Συνεργατισμού, η ΣΠΕ Αγίου Αθανασίου έχει να επιδείξει αξιοζήλευτη συνεισφορά στους τομείς της φιλανθρωπίας, του πολιτισμού και του αθλητισμού. Για δεκαετίες υπήρξε οικονομικός αιμοδότης και αρωγός της κοινότητας και μετέπειτα του Δήμου Αγίου Αθανασίου, των σχολείων δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης, καθώς και αθλητικών και πολιτιστικών σωματείων, χρηματοδοτώντας ταυτόχρονα πληθώρα εκδηλώσεων τους.

Στις 9 Ιανουαρίου 2009 η Επιτροπή και ο Γραμματέας έθεσαν, μετά από 80 χρόνια, τέρμα στις δραστηριότητες της ΣΠΕ Αγίου Αθανασίου, έτσι, μια επιτυχημένη πορεία δεκαετιών πολύτιμης προσφοράς στα μέλη, τους κατοίκους, την κοινότητα και μετέπειτα Δήμο Αγίου Αθανασίου, έκλεισε οριστικά τον κύκλο της ζωής της.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως σε όλη την ιστορική διαδρομή από της ιδρύσεώς της, η ΣΠΕ Αγίου Αθανασίου υπήρξε υπόδειγμα Συνεργατικού Πιστωτικού Ιδρύματος και με τη συγχώνευσή της με το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού, παρέδωσε αποθεματικό ύψους €4,5 εκ. με όλους τους δείκτες να συμφωνούν με τις οδηγίες, όρους και κανονισμούς. Κι αυτό ήταν αποτέλεσμα της συνετής και νοικοκυρεμένης διαχείρισης σε όλη τη διάρκεια των 80 χρόνων ύπαρξης της.

Από το 2009 αποτελεί πλέον οριστικά κομμάτι της οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας της Κύπρου και του Αγίου Αθανασίου ειδικότερα.

Το παρόν κείμενο αποτελεί μια επεξεργασμένη μορφή από τα διάφορα κεφάλαια του βιβλίου «ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Στα χρόνια που έφυγαν, στα χρόνια που έρχονται…», επιμέλειας Μ.Α. Σοφοκλέους, έκδοσης Δήμου Αγίου Αθανασίου.

Ιούλιος, 2018.